Bohaterki 2023
Ideą, która przyświeca telewizji HISTORY Channel jest edukowanie i przedstawianie prawdy historycznej w nieoczywisty sposób. Zaangażowanie w projekt, którego celem jest propagowanie historii kobiet, dotychczas spychanych na margines w dyskusjach nad minionymi wiekami, doskonale wpisuje się w naszą misję. Żywimy nadzieję, że nasze działania przyczynią się tak do popularyzacji życiorysów kobiet-bohaterek, jak i do budowy Muzeum Historii Kobiet, które będzie namacalnym hołdem dla setek kobiet, które zmieniały losy świata.
2024 2023
MARTA KARCZEWICZ
technologiczna miliarderka i królowa kompresji wideo. To właśnie jej zawdzięczamy perfekcyjną jakość obrazu podczas streamingowania konferencji wideo, transmisji na żywo, a także oglądając seriale online. Bez jej wynalazków nie byłoby Netfliksa, HBO i YouTube’a. Na swym koncie ma już ponad 700 patentów dotyczących technologii kompresji wideo, których wartość szacuje się na ponad 1 mld dolarów.
ALEKSANDRA PIŁSUDSKA
aktywistka, rewolucjonistka i sufrażystka. To właśnie ona przemycała dynamit pod gorsetem, ale warto także pamiętać o jej udziale w walce o niepodległość, który był większy, niż mogłoby się wydawać. Nigdy nie akceptowała tradycyjnie przypisanej kobiecie wyłącznej roli żony i matki, nie godziła się z przekonaniem, że pozycję kobiety determinuje kuchnia i kościół. Bardzo aktywna w działalności konspiracyjnej, słynęła ze swej brawury i odwagi, a przy tym także sprytu i pomysłowości. Podobno to ona nauczyła swojego męża, Józefa Piłsudskiego, strzelać. Zabiegała o to, by zasługi kobiet w walce o niepodległość zostały zapamiętane i uhonorowane.
KRYSTYNA SKARBEK
pseudonim Christine Granville, uwielbiana przez Churchilla agentka brytyjskich służb specjalnych. Legenda głosi, że to właśnie Skarbek była co najmniej pierwowzorem dla Vesper Lynd, partnerki najsłynniejszego fikcyjnego agenta, Jamesa Bonda, w „Casino Royale”. A nawet pierwowzorem samego 007. Zbierała informacje wywiadowcze, dzięki którym Brytyjczycy poznali datę ataku III Rzeszy na ZSRR. Pomagała też Polakom w ucieczce z obozów dla internowanych.
ELŻBIETA ZAWACKA
w konspiracji znana pod pseudonimem „Zo”. Jako kurierka AK, w czasie II wojny światowej Elżbieta Zawacka przekroczyła granice III Rzeszy ponad 100 razy, nielegalnie przenosząc meldunki i informacje. W przerwach między wyprawami uczyła się na tajnych kompletach. Jedyna kobieta wśród cichociemnych. Za patriotyczną działalność odznaczono ją wieloma medalami – Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, dwukrotnie Virtuti Militari, pięciokrotnie Krzyżem Walecznych. Dama Orderu Orła Białego. W 2006 roku została mianowana generałem brygady Wojska Polskiego, stając się drugą Polką w historii o tym stopniu. Jej historia to przykład niezłomności, poświęcenia i ogromnej odwagi, które stały się symbolem walki o wolną Polskę. W 1990 zainicjowała utworzenie Fundacji „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej”. Naukowczyni.
HENRYKA PUSTOWÓJTÓWNA
o udziale Emilii Plater w powstaniu listopadowym słyszał pewnie każdy, ale o żołnierce dorównującej jej popularnością w 1863 r. – już niekoniecznie. Pod pseudonimem Michał Smok, w męskim przebraniu i z krótko obciętymi włosami, zaciągnęła się do oddziału powstańców styczniowych, świetnie strzelała. Wiadomość o kobiecie w męskim przebraniu walczącej w powstaniu styczniowym rozeszła się po całej Europie. Zachwycał się nią mieszkający na emigracji opozycyjny pisarz Aleksander Hercen. Przed wybuchem powstania aktywnie uczestniczyła w wielu bitwach oraz manifestacjach patriotycznych, za co została skazana na zamknięcie w prawosławnym klasztorze w Rosji, z pomocą przyjaciół uciekła z niego w męskim przebraniu.
ALEKSANDRA ZAGÓRSKA
pseudonim „Magda”, twórczyni i komendantka Ochotniczej Legii Kobiet – pierwszej regularnej formacji kobiecej na ziemiach polskich. Działaczka niepodległościowa, podpułkownik Wojska Polskiego. Podczas I wojny światowej była organizatorką kobiecej służby wywiadowczej I Brygady Legionów Polskich. We wrześniu 1939 r. w czasie oblężenia w Warszawie, w świetlicy przy ul. Brackiej, nie ulegając chaosowi i panice, prowadziła jadłodajnię dla uchodźców.
LUDWIKA MARIA GONZAGA
energiczna i ambitna królowa, żona dwóch polskich królów z dynastii Wazów. Inteligentna, obdarzona niezłomnym charakterem, nieustępliwa na drodze do celu. W walce politycznej posługiwała się francuskimi wzorcami. I nie chodzi tu o francuskie suknie i głębokie dekolty, ale założony z jej inspiracji „Merkuriusz Polski” – pierwszą polską gazetę. Ludwika Maria miała ambitne plany polityczne, które jednak nie przystawały do polskich realiów, gdzie władza królewska była dość słaba. Gonzaga dała się poznać jako zdecydowana przeciwniczka Habsburgów i zwolenniczka wzmocnienia sojuszu z Francją. Opowiadała się za reformą ustrojową w Polsce i wzmocnieniu władzy królewskiej, m.in. poprzez możliwość koronacji vivente rege. Królowa zajmowała się jednak nie tylko polityką. Dbała o rozwój miast, sprowadziła do Polski kilka zakonów, fundowała kościoły, prowadziła salon literacki.
MARIA CZAPLICKA
pionierka antropologii w Europie, pierwsza w historii wykładowczyni tego kierunku na Oksfordzie, etnografka i geografka. Sufrażystka. W zaprzęgu reniferów przejechała syberyjską tundrę, by zbadać kulturę nieznanych ludów. Była osobą o nienasyconym apetycie na wiedzę. Zdobywała ją w nielegalnych szkołach: Uniwersytecie Latającym i w Towarzystwie Kursów Naukowych. Interesowała ją tematyka szamanizmu. 27 maja 1921 roku zażyła chlorek rtęci – do dziś nie wiadomo, czy jej ostateczna decyzja była wynikiem zawiedzionej miłości czy też efektem hipokryzji ówczesnego świata naukowego, który cenił doktor Czaplicką, a jednocześnie nie pozwalał, by miała z czego żyć.
HALINA KONOPACKA
zapisała się w historii jako pierwsza osoba, która zdobyła dla Polski złoto na igrzyskach olimpijskich w Amsterdamie. Dokonała tego 31 lipca 1928 roku, rzucając dyskiem na rekordową odległość 39,62 m. Była nie tylko wybitną postacią przedwojennego sportu, a jeżeli wejrzeć również w jej działania na salonach Warszawy i na niwie kultury, to z całą pewnością była jedną z najbardziej interesujących Polek w ogóle. Równie mocno co sport pochłaniało ją pisanie wierszy oraz malarstwo (pod pseudonimem Helen George). Jej twórczość publikowana była w „Wiadomościach Literackich” i „Skamandrze”. We wrześniu 1939 roku brała udział w brawurowej i udanej akcji wywozu do Francji zasobów polskiego złota.
IRENA SZEWIŃSKA
uznawana za najlepszą lekkoatletkę wszechczasów. Specjalizowała się w biegach sprinterskich i skoku w dal. Siedmiokrotna medalistka olimpijska, rekordzistka Polski, Europy i świata, najlepsza sportsmenka świata (1974), działaczka polskiego i międzynarodowego ruchu sportowego. Dama Orderu Orła Białego.
HELENA MODRZEJEWSKA
najwybitniejsza aktorka w historii teatru w Polsce, jeszcze za swojego życia stała się legendarną ikoną na polskiej i amerykańskiej scenie. Oprócz świetnej techniki gry, wielokrotnie pisano o jej magnetycznej, jakby stworzonej dla sceny osobowości. Zazwyczaj brała w obronę i idealizowała swoje bohaterki. Aktorka specjalizowała się w rolach szekspirowskich i tragicznych. Do jej najznamienitszych ról należą m.in. rola tytułowa w Marii Stuart Juliusza Słowackiego czy rola oszalałej Praksedy z Karpackich górali Józefa Korzeniowskiego.
STANISŁAWA WALASIEWICZÓWNA (WALASIEWICZ)
mistrzyni olimpijska Polski i USA (gdzie używała nazwiska Stella Walsh). W czasie swojej kariery 14 razy poprawiała rekordy świata. W latach 1933-1946 była 24-krotną mistrzynią Polski na 60 m, 100 m, 200 m, 80 m ppł., skoku w dal, skoku w dal z miejsca, rzucie oszczepem, trójboju, pięcioboju oraz 54-krotną rekordzistką Polski. Była najpopularniejsza sportsmenką okresu międzywojennego. Rozgłos na całym świecie przyniosły jej nie tylko wybitne osiągnięcia sportowe, ale także tragiczna śmierć i sensacyjna wiadomość, która wyszła na jaw dopiero po niej – Stanisława Walasiewiczówna najprawdopodobniej była osobą interpłciową.
WANDA RUTKIEWICZ
legendarna polska himalaistka, której zaginięcie na Kanczendzondze w 1992 roku do dziś owiane jest wielką tajemnicą. Jako trzecia kobieta na świecie, pierwsza Europejka oraz pierwsza osoba z Polski zdobyła najwyższy ziemski szczyt – Mount Everest. Jako pierwsza kobieta stanęła na szczycie K2. Zawsze wybierała śpiwór ponad ciepło domowego ogniska. Niezależna i ambitna, kładła mężczyzn w siłowaniu na rękę i wyprzedzała w drodze na szczyt. Parła naprzód i w górę nie zważając na osobiste koszty. Legenda polskiego alpinizmu, nie tylko kobiecego.
MARIA KWAŚNIEWSKA
nieczęsto w sporcie zdarzają się ludzie tak utalentowani i wszechstronni jak ona – polska lekkoatletka, brązowa medalistka igrzysk olimpijskich w Berlinie w rzucie oszczepem, czternastokrotna mistrzyni Polski m.in. w skoku w dal, trójboju i pięcioboju, reprezentantka Polski w siatkówce i koszykówce. Zasłynęła komentarzem na temat niskiego wzrostu Hitlera, gdy ten gratulował jej sukcesu na olimpiadzie w Berlinie w 1936 roku. Także, jako jedyna, stojąc na medalowym podium – i w przeciwieństwie do wszystkich obok – nie uniosła ręki w nazistowskim pozdrowieniu. W czasie II wojny światowej brała czynny udział w ruchu oporu. Jej mieszkanie w Podkowie Leśnej stało się otwartym domem dla bezdomnych i głodujących Polaków i Żydów.
ZOFIA STRYJEŃSKA
jedna z największych gwiazd polskiej sztuki okresu międzywojennego i wielu lat po wojnie. By studiować malarstwo musiała przebierać się za mężczynę i mimo wielkich sukcesów z trudem była się w stanie utrzymać . Jej obrazy stanowią przykład kreatywnego powrotu do polskich korzeni, mitologii słowiańskiej oraz kultury ludowej, a jej pamiętniki są błyskotliwym i niezwykle dowcipnym dokumentem trzech epok. Sława Zofii dotarła również do takich stolic światowej kultury, jak Paryż, Londyn czy Nowy Jork. W 1935 r. odniosła międzynarodowy sukces – przedstawiając sześć kompozycji na ścianach Polskiego Pawilonu na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu. Jej twórczość zapewniła jej wielkie uznanie i zachwyt, a współcześni jej krytycy porówywali ją nawet Wyspiańskiego, nazywając artystkę kontynuatorką tradycji słowiańskiej w sztuce.
MARIA SKŁODOWSKA-CURIE
pierwsza kobieta w historii, która otrzymała Nagrodę Nobla. Należy do grona jedynie czterech osób, który otrzymały Nagrodę Nobla więcej niż raz. Wśród nich jest jedną z dwóch, które otrzymały nagrody w różnych dyscyplinach. Z powodów politycznych (zabory) nigdy nie miała polskiego obywatelstwa. Była prekursorką nowej gałęzi nauki – radiochemii. Do jej największych dokonań należą: rozwinięcie teorii promieniotwórczości, odkrycie dwóch nowych pierwiastków: radu i polonu. Z jej inicjatywy prowadzono także badania nad leczeniem raka za pomocą promieniotwórczości. Maria Skłodowska – Curie wychowała kolejną noblistkę – jej córka Irène Joliot- Curie w 1935 r. zdobyła nagrodę w dziedzinie chemii.
IZABELA CZARTORYSKA
jedna z najbardziej zasłużonych polskich arystokratek. Mecenaska sztuki, pisarka i poetka, założycielka pierwszego polskiego muzeum. Żyła 90 lat – jak na tamte czasy nadzwyczaj długo, urodziła się przed rozbiorami w 1746 roku, zmarła po powstaniu listopadowym. W czasie zaborów utworzyła pierwsze polskie muzeum w Świątyni Sybilli w Puławach, które wraz ze zbiorami również założonego przez nią w Puławach Domu Gotyckiego stały się zaczątkiem obecnego Muzeum Czartoryskich w Krakowie.
TAMARA ŁEMPICKA
jedna z najważniejszych przedstawicielek estetyki art déco. Jej obrazy w swoich zbiorach mają zarówno muzea, jak i znane osoby, np. Madonna, Jack Nicholson czy Barbara Streisand. Przyszła na świat w bogactwie, lecz jej beztroskie życie arystokratki skończyło się, gdy uciekła przed rewolucją bolszewicką do Paryża, gdzie mogła stać się prawdziwą self-made woman. W latach 20. i 30. XX wieku należała do najmodniejszych portrecistek Paryża, a w latach 40. podbijała Hollywood. Niektórzy krytycy zarzucali jej zbyt odważne eksponowanie na obrazach nagiego kobiecego ciała: młodego, sprężystego, często emanującego erotyzmem. Wszelkie kontrowersje wokół jej twórczości tylko przysparzały popularności malarki, szczególnie w paryskiej atmosferze szalonych lat dwudziestych. Jej obraz obraz „Portret Marjorie Ferry” został wylicytowany w 2020 roku za 16,4 mln funtów, czyli ponad 82 milionów złotych. To najdrożej sprzedana praca polskiego twórcy na świecie.
Maria Elżbieta Zakrzewska
pionierka kobiecej służby zdrowia, pierwsza polska lekarka w Stanach Zjednoczonych. Wykształcenie zdobywała w Szkole dla Położnych w Berlinie. Później przeniosła się do Stanów Zjednoczonych, gdzie związała się ze środowiskiem medycznym kobiet i rozpoczęła studia medyczne w Cleveland Medical College. Założyła Nowoangielski Szpital dla Kobiet i Dzieci (New England Hospital for Women and Children, obecnie Dimock Community Health Center), w którym pracowała do końca swej kariery. Był to drugi w Ameryce szpital z całkowicie kobiecym personelem lekarzy i chirurgów. W swojej placówce Maria Zakrzewska wprowadziła szereg nowatorskich metod leczniczych oraz zasady aseptyki.
Poza tym Polka otworzyła pierwszy profesjonalny program nauczania pielęgniarek w Stanach Zjednoczonych i prowadziła prywatną praktykę ginekologiczną. Całe życie walczyła ze stereotypami przyczyniając się do otwarcia profesji medycznej dla kobiet.